روسیه مدرن تقریباً یک هشتم از خشکی کره زمین را اشغال دارد - ۱۷.۱ میلیون کیلومتر مربع. این باعث می‌شود که بزرگترین کشور جهان باشد، که از دریای بالتیک تا اقیانوس آرام و از قطب شمال تا مرزهای آسیای میانه گسترش یافته است. سوال این است: چگونه دولت‌ی که در قلب اروپای شمالی پدیدار شد، توانست به این اندازه گسترش یابد؟ پاسخ در تقاطع تاریخ، آب و هوا، سیاست و نیازهای جغرافیایی-سیاسی نهفته است.

سرمنشأ دولت مسکو

راه روسیه به عنوان بزرگترین کشور جهان با تشکیل کняزنشین مسکو در قرن چهاردهم آغاز شد. پس از یغما تاتار مغول، مسکو توانست زمین‌های تکه‌تکه شده روسیه شمالی را متحد کند. نقش‌های کلیدی را عوامل طبیعی و اقتصادی بازی کردند: قرارگیری مناسب در مرکز راه‌های رودخانه‌ای و حفاظت از جنگل‌ها.

در دوره یوان سوم و یوان چهارم (گroznyi)، گسترش سیستماتیک به شرق و جنوب آغاز شد. مسکو نوگرود، تور، و سپس قزاقستان و خوارزم را تحت کنترل درآورد و راهی به ولگا و خلیج قزاقستان باز کرد. این پیروزی‌ها نه تنها قدرت مرکز را تقویت کرد، بلکه پایه‌ای برای گسترش بیشتر - به اورال و فراتر از آن ایجاد کرد.

فتح سیبری: برخورد با بی‌نهایت

تغییر واقعی در اواخر قرن شانزدهم رخ داد، زمانی که شروع به освоایی سیبری شد. گروه ارمک تیموفیچی، که به دستور خانه تجاری استروگانوف بود، قزاقستان سیبری را شکست داد و اولین پایگاه‌های پیشرفته را در عمق قاره بنا نهاد. در چند دهه، کاوشگران روس به ارواروس، لنا و ساحل دریای اوقاتسکای رسیدند.

دلایل این پیشرفت دوگانه بود. از یک سو، عوامل اقتصادی شامل شکار پوست و جستجوی منابع جدید بود. از سوی دیگر، منطق سیاسی نیاز به تثبیت قدرت بر زمین‌های جدید داشت تا از رقابت با امپراتوری عثمانی، چین و اروپای غربی جلوگیری شود. освоایی سیبری از طریق ساخت قلعه‌ها - نقاط محکم، که در نهایت به شهرهایی مانند توبولسک، ایرکوتسک و یاکوتسک تبدیل شدند، انجام شد.

گسترش شمالی و شرقی

در قرن‌های هفدهم و هجدهم، گسترش روسیه به مقیاس اقیانوسی رسید. اکتشافات سیمن دژنوو و ویتوس بیرینگ وجود گذرگاه بین آسیا و آمریکا را ثابت کردند، و کاوشگران روس به آلاسکا و جزایر کوریل رسیدند. در اواسط قرن هجدهم، سواحل اقیانوس آرام و بخش بزرگی از اقیانوس شمالی تحت کنترل امپراتوری روسیه قرار گرفت.

جالب است که بسیاری از این مناطق به طور ناچیز سکونت داشتند و ورود به ترکیب روسیه به طور عمده به صورت اداری انجام شد، بدون مبارزات نظامی بزرگ. در قرن نوزدهم، در نتیجه توافقات روسیه-چین، زمین‌های آمور و پریموریه به روسیه واگذار شدند - که در آینده خابارووسک و ولا دیوستوک خواهند بود.

سیاست امپراتوری و تفکر قاره‌ای

ویژگی گسترش روسیه در ماهیت قاره‌ای آن بود. برخلاف کشورهای غربی اروپا که مستعمرات دریایی ایجاد می‌کردند، روسیه به صورت خشکی گسترش یافت. این حرکت نیازی به نیروی دریایی نداشت، اما نیاز به کنترل بر فضاهای وسیع و کم جمعیت داشت.

ایدهولوژی سیاسی نیز نقش ایفا کرد. освоایی زمین‌های جدید به عنوان فتح در نظر گرفته نمی‌شد، بلکه به عنوان "جمع‌آوری زمین‌ها" شناخته می‌شد. این مفهوم گسترش را در سطح فرهنگی و مذهبی مشروعیت بخشید. در قرن‌های هجدهم و نوزدهم، روسیه به امپراتوری اروآسیایی تبدیل شد که ویژگی‌های اروپا و آسیا، православی و سنت‌های مرزهای آسیایی را ترکیب می‌کرد.

دوره شوروی و سرزمین‌های مدرن

پس از انقلاب ۱۹۱۷ و فروپاشی امپراتوری روسیه، به نظر می‌رسید که فضای روسیه برای همیشه کاهش خواهد یافت. اما ایجاد اتحاد جماهیر شوروی بیشتر بخش‌های پیشین امپراتوری را متحد کرد. در دوران شوروی، مرزهای کشور ثابت شدند و توسعه صنعتی سیبری و دوردست شرقی به اولویت سیاست دولت تبدیل شد.

ساخت خطوط راه‌آهن ترانسیلیبی، توسعه کوه‌های کوزباس، منابع نفتی غرب سیبری و خطوط راه‌آهن باikal-amur تبدیل به بخشی از مناطق دورافتاده به هسته استراتژیک. در زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، روسیه بخش اصلی سرزمین‌های تاریخی خود را حفظ کرد و به عنوان جانشین کشوری با بزرگترین سرزمین در زمین باقی ماند.

جغرافیا به عنوان سرنوشت

فضای جغرافیایی روسیه نه تنها یک عدد بر روی نقشه است. آن تعیین‌کننده اقتصاد، آب و هوا، فرهنگ و استراتژی کشور است. مسافتهای طولانی، آب و هوای قاره‌ای، غناوری مواد معدنی و دسترسی به سه اقیانوس یک مدل فرهنگی منحصر به فرد ایجاد کرده است.

روسیه به عنوان بزرگترین کشور جهان نه تنها به دلیل فتحات، بلکه به دلیل توانایی تطبیق با شرایط سخت ایجاد شده است. از تندرهای برفی تونده تا مناطق چمن‌زار، از جنگل‌های تاریک تا مرزهای آسیایی - این ترکیب جغرافیایی دولت‌ی را ایجاد کرده است که فضای آن بخشی از هویت ملی است.

نتیجه‌گیری

راه روسیه به مرزهای مدرن خود طولانی، متناقض و منحصر به فرد بود. آن شامل سفرهای نظامی و اکتشافات تجاری، توافقات دیپلماتیک و یکپارچگی فرهنگی بود. مقیاس کشور نتیجه یک فرآیند هزاران ساله از освоایی قاره است.

روسیه به عنوان بزرگترین کشور جهان به صورت تصادفی نبود. این نتیجه ترکیب شرایط تاریخی، امکانات جغرافیایی و ایده ملی است که در آن اتحاد فضاهای عظیم زیر یک سیستم فرهنگی واحد است. فضایی که زمانی به عنوان خالی در نظر گرفته می‌شد، به پایه قدرت و تفاوت آن با همه کشورهای دیگر جهان تبدیل شد.

Permanent link to this publication: